Goya’s zwarte visioen – toen én nu

De sculptuur is geïnspireerd op een van Francisco de Goya’s veertien pinturas negras, het werk dat pas na zijn dood de titel Saturnus kreeg (ca. 1819 – 1823). Omdat het schilderij ongetiteld bleef en niet voor publiek bestemd was, blijft de precieze betekenis open. Kunsthistorici lezen de reeks als de neerslag van Goya’s persoonlijke nachtmerrie: hij schilderde vanuit wanhoop na het zien van oorlogsgeweld en maatschappelijke onrust. Saturnus’ daad – een god die zijn kind verorbert – is uitgegroeid tot metafoor voor een almachtige schepper die krankzinnig wordt van zijn eigen creaties. In het tafereel schuilt een universeel thema: een god in absolute waanzin, een beeld van existentiële en maatschappelijke dreiging dat tot op vandaag beklijft.

Van vlees en bloed naar staal en lasnaden

Net als Goya presenteert Hendrickx Saturnus als een god, maar dan getransformeerd naar de eenentwintigste eeuw: geen vleselijke titaan, maar een wetenschappelijke, technologische godheid.   Door zijn gladde laklaag oogt het beeld klinisch en perfect, terwijl de lasnaden de menselijke hand en de kwetsbaarheid van het systeem verraden. De robot god belichaamt de menselijke honger naar vooruitgang en beheersing, maar herinnert tegelijk aan de gevaren van die maakbaarheid.

Zo slaat het werk een brug tussen het sacrale en het industriële: wat ooit een god van vlees en bloed was, is nu een assemblage in staal en lasnaden. Het stelt de vraag hoever de mens mag gaan in het manipuleren van lichaam, natuur en technologie – en waar de grens ligt waarop creativiteit omslaat in vernietiging.

Een kunstmatig landschap als resonantiekamer

De Lommelse Sahara is zelf een product van menselijke ingrepen. Ooit werden hier enorme hoeveelheden grof ‘Lommelzand’ gewonnen, waarna de verlaten groeven overstroomden tot helder­blauwe waterplassen. Na de industriële activiteiten en de sluiting van de zinkfabriek in 1974 begon men het gebied te herstellen en te vergroenen. De echte erkenning als natuur­gebied kwam later: sinds eind 2023 maakt de Sahara officieel deel uit van Nationaal Park Bosland, een van de vier nationale parken in België. Daarmee kreeg het landschap een duidelijke afbakening en bescherming.

Het kunstwerk staat in de toeristische zone vlak bij die afbakening. Het ijle wit van het stalen beeld verwijst naar menselijke industrie en wetenschap, terwijl het wild groeiende groen naast de zandvlakte symbool staat voor herwonnen natuur. In deze context van vernietiging en regeneratie resoneert Saturnus: een variant van de menselijke scheppingsdrang kan het milieu verwoesten, maar de natuur voert ook haar eigen herstelcontract uit.

Dialoog tussen mens, natuur en techniek

Saturnus belichaamt een krachtige paradox. De futuristische robot god weerspiegelt de dubbele rol van de mens: schepper én vernietiger. Tegelijk geeft de omgeving hoop: uit mens­ge­maakte chaos ontstaat nieuwe natuur. Als essayistische metafoor nodigt het kunstwerk uit tot reflectie. Hoe ver reikt onze creatieve drift? Wanneer we spelen voor god met onze technische scheppingen, lopen we dan niet het gevaar onszelf te verslinden?

Conclusie

Aan de rand van de Sahara confronteert Saturnus ons met de vraag wie uiteindelijk wie verslindt: de mens zijn creaties of onze creaties ons? Tussen industrieel verleden en herstellende natuur fungeert de witgelakte, gelaste figuur als waarschuwing en aanklacht in één. Zij roept het publiek op om even te vertragen, zich om te draaien en stil te staan bij de prijs van vooruitgang.