Entropische Sculptuur
De reeks Entropische Sculptuur vertrekt vanuit het idee van entropie — de natuurlijke neiging van elk systeem om in de loop van de tijd orde te verliezen.
In fysische termen is entropie een maat voor wanorde of onomkeerbare verandering: wat vast is, wordt vloeibaar; wat gestructureerd is, valt uiteen. In deze werken wordt dat principe tastbaar gemaakt in de materie zelf.
Waar traditionele sculptuur vaak streeft naar bestendigheid en vormbehoud, vertrekt de Entropische Sculptuur vanuit het tegenovergestelde: ze bestaat bij gratie van verandering. De sculpturen smelten, vervormen, verdampen of vloeien uit — ze tonen niet een eindresultaat, maar een voortdurend proces. De kunst wordt tijdelijk, ademend, onderhevig aan tijd en temperatuur.
De entropie vormt hier geen bedreiging, maar een creatieve motor. Elke fase van verval is tegelijk een nieuwe vorming. Het werk leeft van zijn eigen instabiliteit: in het smelten ontstaat betekenis.
Transformaties
2018_2019 – Entropische Sculptuur nr. 1
In dit werk gebruik ik zelfgemaakte ijsblokjes die ik ophang aan een inox draadstructuur. Terwijl de blokjes smelten, verandert de vorm van de constructie. Afhankelijk van het proces voeg ik willekeurig nieuwe ijsblokjes toe. Het smeltwater wordt opgevangen door een laag mos waarop de sculptuur staat.
De link met entropie ligt in het voortdurende verlies van orde. De sculptuur bevindt zich in een permanente overgangstoestand: van structuur naar vloeibaarheid, van controle naar loslaten. Ze is een levend voorbeeld van entropie — een proces dat zichzelf voortdurend opheft en hernieuwt.
De titel verwijst zowel naar de methode als naar de vorm van de blokjes: men kan eindeloos ijsblokjes maken en toevoegen, en de vorm van de blokjes herinnert aan het wiskundig symbool voor ‘oneindig’. Tegelijk schuilt er een dubbelzinnigheid in: omdat het ijs steeds verdwijnt, is de sculptuur allesbehalve oneindig.
Het project werd vastgelegd in de seizoenen lente, zomer en winter, telkens in korte videoclips waarin het trage proces van smelten, heropbouwen en verdwijnen zichtbaar wordt. In de lente en zomer liet ik het proces op natuurlijke wijze verlopen — tijdens een uitzonderlijk hete zomerperiode. In de winter manipuleerde ik het beeld met hete stoom, waardoor de transformatie intenser en directer werd.
Lente
Zomer
Winter
2019 - Trage constructie–deformatie
Dit videowerk staat los van het entropisch gegeven, maar ontstond vanuit hetzelfde materiaalonderzoek. De houten blokjes die ik gebruikte om de siliconenmal te maken, vormden het uitgangspunt voor een nieuw experiment.
In Trage constructie–deformatie lijkt een sculptuur statisch, maar verandert ze in tien minuten langzaam van vorm. Dit is geen 3D-animatie, maar een experiment met echte objecten en videotechnieken om subtiele transformatie te simuleren. De houten malvormpjes en inox structuur uit het eerdere project werden hierin hergebruikt.
2021 – Aqua Entropica
Tussen Entropische Sculptuur nr. 1 en nr. 2 ontstond een overgangswerk, getiteld Aqua Entropica.
Voor dit werk liet ik het beeldje van nr. 1 volledig smelten en het smeltwater over een hete open buis lopen. Een deel verdampte, terwijl de rest — vergelijkbaar met een destillatieproces — werd opgevangen in een laboratoriumglaasje. Zo ontstond een vloeibare extractie van de oorspronkelijke sculptuur: een drinkbare essentie van het werk, een symbolisch elixer dat onsterfelijkheid suggereerde.
De titel Aqua Entropica verwijst naar water als drager van verandering én als symbool van vergankelijkheid. In dit werk versmelten twee tegenstrijdige verlangens: de natuurlijke beweging naar verval (entropie) en het culturele verlangen naar behoud of eeuwigheid.
Het idee van onsterfelijkheid krijgt hier een ironische lading. Niet de kunstenaar zoekt eeuwig leven, maar de kunstwereld zelf: ze conserveert, archiveert en probeert vast te leggen wat van nature verdwijnt. Door het smelten om te zetten in een drinkbaar extract, wordt die drang tastbaar gemaakt — een moment waarin de vergankelijkheid letterlijk kan worden ingeslikt. Kunst als entropisch elixer: eeuwigheid in vloeibare vorm.
2021 – Entropische Sculptuur nr. 2
Dit project bouwt voort op Entropische Sculptuur nr. 1. Ook hier is het uitgangspunt het maken van een sculptuur in ijs, die voortdurend van vorm verandert.
De schaalvergroting en techniek maken dit vervolg wezenlijk anders. Een gelast inox frame van 41 × 38 × 62 cm past precies in een kleine diepvriezer eronder. De sculptuur werd opgebouwd door inox staafjes met warmte in het ijs te smelten, of door ijsblokjes met koud water aan elkaar te hechten. Een inox opvangbak vangt het smeltwater op en leidt het naar een emmer.
De installatie werd op twee manieren in video vastgelegd. Een montage van vier camerastandpunten toont de voortgang van de sculptuur. Diezelfde standpunten werden in een 3D-programma geprojecteerd op een roterend blok, waardoor de sculptuur virtueel een tweede dimensie kreeg.
Entropische Sculptuur nr. 2 toont entropie als een cyclisch principe: vorm smelt, maar herhaalt zich in nieuwe gedaantes. De sculptuur leeft in het evenwicht tussen verdwijnen en verschijnen.
2024 – Live op tentoonstelling: Transformatiestudio nr. 1 – warm of koud
Tijdens deze tentoonstelling werd het sculptuur voor het eerst live gepresenteerd. Er werden verbanden gelegd tussen de thema’s macht en kilte — gevoelloosheid als figuurlijke vorm van kou. Verschillende werken uit het oeuvre werden met elkaar in dialoog gebracht.
Ik ontwierp nieuwe tools, een soort beitels die ik met een inductiegereedschap verwarmde om vorm te geven aan de ijssculptuur. Het doel was een menselijke figuur te creëren, gevormd door hitte. Het kleine ‘commandant’-figuurtje uit het project Kies en verander werd in het ijs bevroren — een machtsfiguur die letterlijk kouder en kouder wordt.
Vlak bij de smeltende figuur toonde ik de 3D-animatie De ijskoude man, een digitaal tegenbeeld van dezelfde idee: koude macht in virtuele vorm.
Een volgende stap zal zijn om het ijs dunner te maken, zodat de sculpturen sneller kunnen smelten en vervormen. In deze versie was het ijs nog te massief, waardoor het proces vertraagd verliep.
